Հոգեկան արտացոլման բարձրագույն մակարդակը, որի դեպքում անձն անմիջականորեն իրեն հաշիվ է տալիս այն հոգեկան պրոցեսների մասին, որոնք ընթանում են իր հոգեկանում, այն մասին, թե ինչ է արտացոլում ու ապրում տվյալ պահին, իր ես-ը տարբերում է արտաքին աշխարհից։ Գիտակցությունն. ըստ ժամանակակից գիտության տվյալների, հատուկ է միայն մարդուն։ Կենդանիների հոգեկան պրոցեսներն անգիտակցական են։ Գիտակցության բարձրագույն դրսևորումը ինքնագիտակցությունն է: Մարդը կարող է ոչ միայն գիտակցել օբյեկտիվ իրականությունն ու իրեն, այլև իր նպատակները, որոնք դեռևս ձեռք չեն բերվել, այլ ունեն հոգեկան պատկերներիև մտքի ձև։
Գիտակցության հոգեկանի բարձրագույն մակարդակն է.: Գիտակցությունն ու հոգեկանը նույնական չեն, քանի որ կան նաև ենթագիտակցական և անգիտակցական հոգեկան երևույթներ: Անձի գ. զարգանում է նրա խաղային, ուսումնականև աշխատանքային գործունեության, սոցիալական շփման և մարդկության կուտակած հասարակական - պատմական փորձը յուրացնելու պրոցեսում։ Գիտակցության նպատակադրման և նպատակասլաց գործունեության կազմակերպման հոգեբանական հիմքն է և դրսևորվում է առաջին հերթին խոսքի օգնությամբ